La Muette de Portici - Daniel François Esprit Auber

La Muette de Portici is een opera in vijf bedrijven van Daniel François Esprit Auber op een libretto van Eugène Scribe en Germain Delavigne. De opera werd voor het eerst opgevoerd in de Opéra van Parijs op 29 februari 1828.

La Muette de Portici is een gevaarlijke opera. 

Op 25 augustus 1830 stond deze zeer populaire opera op het programma van de Brusselse Muntschouwburg als verjaardagsgeschenk voor koning Willem I van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Als aan het eind van het tweede bedrijf de hoofdfiguren met vuur ‘Amour sacré de la patrie’ vertolken, en de Franse tenor Jean-François Lafeuillade na de aria meermaals “Aux armes!” uitschreeuwt, weerklinken vanuit de zaal kreten als “Vive la liberté“, “A bas le roi“, “Mort aux Hollandais” en – zo wordt verteld – ook wel tweetalig “Viva la France, vivat de Fransoeëze“. De hele zaak was wellicht volledig geënsceneerd, de claque incluis.

Nog voor het doek viel, verlieten enkele tientallen toeschouwers de zaal. Er werd links en rechts wat geroepen en er ontstonden wat relletjes. Het handjevol ongeregeld groeide snel uit tot een woelige massa die plunderend door de Brusselse straten trok. Kort na zonsopgang kwam bij de Magdalenastraat een legereenheid oog in oog te staan met een groep dronken rebellen. Vijf doden aan de kant van de opstandelingen was de trieste balans. 

Daarna was er geen sprake meer van massaal oproer. Wat kleine schermutselingen, waarbij vooral de machines van bedrijven het moesten ontgelden, kostten nog aan een twintigtal mensen het leven. De door de Zuid-Brabantse gouverneur in der ijl opgerichte burgerwacht had tegen de morgen de toestand onder controle.

Door die avond in augustus 1830 is de opera symbool geworden voor de Belgische opstand tegen de Nederlandse overheersing, en daarmee ook voor de Belgische eenheid. Het verhaal over het revolutionaire effect van De Stomme van Portici is uiteraard geromantiseerd en wat overdreven. Er waren in die zomer van 1830 wel meer redenen voor revolte, zo bijvoorbeeld honger door een mislukte oogst en het Franse voorbeeld van een maand eerder waarbij Charles X van de troon werd gestoten en plaats moest ruimen voor Louis-Philippe, bijgenaamd de burgerkoning, heeft eveneens gespeeld

La Muette de Portici is een onbekende opera

In de Brusselse Muntschouwburg werd in 1930 de opera nog integraal uitgevoerd om het honderdjarig bestaan van het land te vieren. En vanaf september 1944 hadden veertien voorstellingen plaats om de bevrijding van Brussel van de Duitsers te onderlijnen. Maar dat was dan ook de laatste keer dat De Stomme er te horen was. Vrijwel niemand in België heeft de opera integraal gezien, of gehoord, maar toch wordt hij algemeen omschreven als een ‘draak’, een onding, zowel inhoudelijk als muzikaal.

La Muette de Portici is een ‘Grand opéra’

Met De Stomme van Portici kreeg de opera er een heel nieuw genre bij: de Grand opéra. Er waren minimaal 5 bedrijven, ballet, een historische kern, veel spektakel, grootse decors en weelderige kostuums. Behalve Auber schreven Giacomo Meyerbeer, Fromental Halévy en Gioacchino Rossini belangrijk werk in het genre.

Het verhaal van De Stomme van Portici speelt in 1647 en is gebaseerd op een historische gebeurtenis, een Napolitaanse opstand tegen de Spaanse overheersing, die geleid werd door de visser Masaniello. In het libretto wordt deze historische kern flink aangedikt met andere, gefingeerde verhaallijnen

Synopsis

Eerste bedrijf

In het eerste bedrijf zijn we getuige van het huwelijk van Alfonso, zoon van de onderkoning van Napels en de Spaanse prinses Elvira. Alfonso heeft Fenella verleid, de stomme zus van de Napolitaan Masaniello, en heeft haar in de steek gelaten. Hij wordt verteerd door twijfels en wroeging omdat hij vreest dat ze zelfmoord heeft gepleegd. Tijdens de feestelijkheden stormt Fenella binnen om bescherming te zoeken tegen de onderkoning die haar al een maand gevangen houdt. Zij wist te ontsnappen en zij vertelt met gebaren wat haar overkomen is en toont het litteken dat haar aanbidder haar bezorgde. Elvira belooft haar te beschermen en vervolgt haar weg naar het altaar. Fenella tracht haar te volgen. In de kapel herkent zij haar verleider in de bruidegom van de prinses. Wanneer het pas getrouwd koppel de kerk verlaat, stelt Elvira Fenella voor aan haar echtgenoot. Uit de gebaren van het meisje kan zij snel opmaken dat hij haar trouweloze minnaar is. Fenella rent weg en laat Alfonso en Elvira in spijt en ontreddering achter.

Tweede bedrijf

In het tweede bedrijf komen de vissers bijeen die hebben zitten piekeren over de tirannie van hun heren. Pietro, de vriend van Masaniello, heeft vergeefs Fenella gezocht, maar uiteindelijk daagt ze uit zichzelf op. Masaniello en Pietro verhinderen dat zij zichzelf verdrinkt. Zij maakt Masaniello duidelijk wat haar is overkomen. Hij is woest en zweert wraak, maar Fenella die nog steeds van Alfonso houdt, vernoemt diens naam niet. Masaniello roept daarop de vissers op om de wapens op te nemen en zij zweren de vijand van hun land ten gronde te richten. . Aan het einde van dit bedrijf weerklinkt het beroemde duet van Masaniello en Pietro “Amour sacré de la Patrie”, dat de Belgische geschiedenis is ingegaan als aanleiding tot het oproer in Brussel in 1830 dat uiteindelijk leidde tot te onafhankelijkheid van het land.

Jean-François Lafeuillade

Derde bedrijf

We zijn in Napels op de markt waar de mensen heen en weer lopen, verkopen en kopen, hun ware bedoelingen verbergend onder een schijnvertoning van gezelligheid en zorgeloosheid. Selva, de officier van de lijfwacht van de onderkoning, uit wiens handen Fenella is ontsnapt, ontdekt haar. Als hij probeert haar opnieuw gevangen te nemen, is dat het teken voor een algemene opstand, waarbij het volk overwint.

Vierde bedrijf

Fenella komt naar de hut van haar broer en ze beschrijft de vreselijke gebeurtenissen in de stad. Het relaas vervult zijn edele ziel met smart en afkeer. Wanneer Fenella gaat rusten, komt Pietro binnen met zijn kompanen. Hij tracht Masaniello tot verdere daden aan te zetten, maar deze verlangt enkel naar vrijheid en gruwelt van moord en wreedheden. Ze vertellen hem dat Alfonso ontsnapt is en dat zij vast besloten zijn hem te overmeesteren en te doden. Fenella hoort alles en beslist haar geliefde te redden. Alfonso smeekt haar hem te verbergen. Hij treedt binnen met Elvira en Fenella die eerst overweegt om zich te wreken op haar rivale, bedenkt zich omwille van Alfonso. Masaniello, die opnieuw is binnen gekomen, verzekert de vreemdelingen van zijn bescherming en zelfs als Pietro Alfonso ontmaskert als de zoon van de onderkoning, houdt hij zijn belofte. Pietro en zijn mede-samenzweerders vertrekken vol woede en haat. De Magistraat heeft inmiddels de koningskroon aan Masaniello aangeboden en hij wordt tot koning van Napels uitgeroepen.

Vijfde bedrijf

We vinden Pietro met de andere vissers terug voor het paleis van de onderkoning. Hij verklapt Moreno dat hij vergif heeft toegediend aan Masaniello, om hem te straffen voor zijn verraad, en dat de ééndagskoning spoedig zal sterven. Zijn woorden zijn nog niet koud of Borella stormt binnen met de boodschap dat Alfonso met een nieuwe lichting soldaten opmarcheert tegen het volk. Beseffend dat Masaniello de enige persoon is die hen kan redden, smeken de vissers hem het commando te nemen over hen. En hoewel Masaniello doodziek is en half waanzinnig, willigt hij toch hun verzoek in. De strijd wordt uitgevochten tegen de achtergrond van een uitbarstende Vesuvius. Masaniello sterft bij het redden van Elvira’s leven.

Als Fenella de verschrikkelijke gebeurtenissen hoort, snelt zij naar het terras vanwaar ze zich in de kolkende lavastroom van de Vesuvius stort. De gevluchte edellieden nemen opnieuw de stad in.

Personages en rolverdeling

Elvire : June Anderson
Masaniello: Alfredo Kraus
Alphonso: John Aler
Pietro: Jean-Philippe Lafont
Lorenzo: Alain Munier
Borella: Frédéric Vassar
Selva: Jean-Philippe Courtis
Une dame d’honneur: Martine Mahé
Moreno: Daniel Ottevaere 

Ensemble Choral Jean Laforge

Orchestre Philharmonique de Monte-Carlo olv Thomas Fulton

Opname 1987
EMI Classics

Samensteller: V. Caremans